Vegan Ispanaklı Börek: az yağlı ama hep aynı enfes lezzet

Süre:         hazır. 20 dk
                  piş. 30 dk
Zorluğu:    kolay
Porsiyon:  4-6 kişilik
Maliyet:    düşük
 

İstanbul’dan yeni dönmüş biri olarak, annemin yola çıkmamdan bir gün önce hazırladığı böreğinin tadı hâlâ ağzımda. Bu etkinin uzun sürmeyeceğini bildiğimden, valizime bir paket hazır yufka atmayı ihmal etmedim tabi. Mevsim kış olduğu için ıspanakları kullanarak ve annemin tarifine mümkün olduğunca sadık kalarak daha sürdürülebilir malzemelerle, çok kolay bir vegan ıspanaklı börek hazırladım. Bu lezzet anını sizin de yaşayabilmeniz amacıyla tarifimi sizinle paylaşıyorum, zaten pek çoğunuza uzun zamandır sözüm vardı!
Ama biliyorsunuz ben bir yemek tarihi tutkunuyum, o yüzden bu vegan ıspanaklı börek tarifine geçmeden önce size biraz böreğin inişli çıkışlı geçmişinden söz etmek istiyorum.

Böreğin tarihçesi

Birbirinden uzak pek çok ülkede küçük değişikliklerle de olsa benzer şekilde telaffuz edilen, farklı malzemelerle ama çok sevilerek yapılan ve afiyetle yenilen böreğin bu kadar çok tanınır oluşu yine Osmanlılar sayesinde!
Ancak, duyduk duymadık demeyin, görünüşe göre böreği icat edenler Osmanlılar değil: son etnografik araştırmalar, böreğin kökeninin 7. yüzyıldan önce, Orta Asya’dan yola çıkan göçebe Türklerden gelme olasılığının daha yüksek olduğunu öne sürüyor.
O zamanlar Türkler arkalarına bakmadan, batıya göç etmekteydiler: çadırları her zaman yeni güzergahları için hazır, yaşam seçimlerinden kıvanç duyarak (kim bilir, belki benim de hiçbir yerde kök salmak istemeyişimin nedeni çok çok eskilere dayanıyor).
Bu göçebe halkın mağrur duruşunu titreten belki tek bir şey vardı: yolları üzerinde karşılaştıkları gerçek bir fırında pişmiş leziz ve kabarık ekmekler.
Kısa sürede kendilerini bir yol ayrımında buldular: sadece yerleşik düzende gerçekleştirilebilecek özenle örülmüş bir fırının ürettiği yumuşak ekmeklerden doyasıya yemek mi yoksa maceralarla dolu bozkır hayatında, yıldızlarla bezeli gökyüzünün parıltısı altında sac üzerinde pişirdikler kara kuru, yufka tarzı ekmeğe tamah etmek mi? Bildiğiniz üzere yolları seçtiler; ama ekmek tariflerini gözden geçirmek koşuluyla… işte belki de o leziz, kabarık şehir ekmeklerinin hatırasını taklit etmek amacıyla yufkaları, aralarını bir harç ile doldurup, üst üste koymayı deneyerek, bugün börek dediğimiz harikayı icat ettiler.
Kökeni geçmişe dayalı bir tarif, her zaman CHE‘nin tercihidir: çünkü gerçekten geleneksel yiyecekler, sanayileşmenin yarattığı olumsuzlukların gölgesinden uzaktadırlar.

Vegan ıspanaklı börek için gereken malzemeler

3 yufka
1 tepeleme yemek kaşığı tam buğday unu
4 yemek kaşığı sızma zeytinyağı (annem tarifinde daha fazla kullanır (100 ml), ancak fazladan kalori almak istemiyorsanız bu miktarı öneririm)
yarım çay bardağı maden suyu
bir çay bardağı bitki bazlı bir süt (ben ev yapımı soya sütü kullanırım)

üstü için

4-5 kaşık bitki bazlı süt ile bir tutam zerdeçal (renk için, isteğe bağlı)
1 yemek kaşığı sızma zeytinyağı
1 yemek kaşığı çörek otu veya arzu ettiğiniz başka bir yağlı tohum

harcı için

200g vegan beyaz peynir veya tofu; ben ev yapımı tofu kullanıyorum)
700g taze ıspanak
1 küçük soğan
2 yemek kaşığı sızma zeytinyağı

Hazırlanması

Dolguyu hazırlayarak başlayalım. Ispanakları güzelce yıkadıktan sonra köklerini kesin ama sakın atmayın: ıspanakları pişirmeye bunlardan başlayacağız, çünkü lif bakımından daha zengin oldukları için yapraklara göre daha uzun sürede pişerler.
Kapaklı büyük bir tava alın; soğanı küp şeklinde doğrayın ve 1 yemek kaşığı zeytinyağı ile kısık ateşte pişirmeye başlayın. Hafif pembeleşince doğranmış ıspanak saplarını ekleyin ve kapağını kapatın. Yaklaşık 6-8 dakika sonra, ıspanak yapraklarını ekleyip 5 dakika daha pişirin; sonra ocağı kapatın ve soğumaya bırakın. Oda sıcaklığına geldiğinde, üzerlerine beyaz peynir veya tofu ufalayın.
Başka bir kaba 1 tepeleme yemek kaşığı tam buğday ununu koyun; daha sonra maden suyu, bitki bazlı süt ve sızma zeytinyağı ekleyin ve topaklanmaması için çok iyi bir şekilde karıştırın.
Bu arada fırını 180 dereceye ayarlayarak çalıştırın.
Önceden yağlanmış orta boy bir fırın tepsisi alın ve üzerine, tepsiye örtecek şekilde serdiğiniz bir yufkayı yerleştirin ve kenarlarda 4-5 parmak pay bırakıp kalan kısımları bir makasla veya elinizle kesin ve kenara koyun. Tabandaki yufkanın üzerine bir mutfak fırçası kullanarak hazırladığınız unlu ve sodalı karışımdan hafifçe sürün. Üzerine kestiğiniz yufka parçalarını tabanda bir ikinci kat oluşturacak şekilde yerleştirin ve yine hafifçe sodalı sos ile nemlendirin. İkinci yufkayı ikiye bölün ve yukarıda izah edildiği gibi, katların arasını nemlendirmek suretiyle, üçüncü ve dördüncü katları hazırlayın.
Son olarak, ıspanak, soğan ve tofu veya vegan peynirden oluşan artık soğumuş harcı eşit şekilde yayın: ardından kalan yufkayı da ikinci yufka için yaptığınız işlemleri tekrar ederek beşinci ve altıncı katları yerleştirin. Tabandaki yufkada bıraktığınız payları son katın üzerine örttüğü kadar kapatın. Bunların üzerini de hafifçe nemlendirdikten sonra, soya sütü, yağ ve zeytinyağı ile hazırladığınız üst sosunu da fırça yardımıyla sürüp, çörekotu veya benzeri tohumları serpiştirin.

Ben daha kolay bir servis ve daha homojen pişmesi için vegan ıspanaklı böreğinizi fırına vermeden kesmenizi öneririm.

Ardından 180 derecede yaklaşık otuz dakika (veya üstü kızarana kadar) fırında pişirin.

Akıllı eşleştirmeler

Vegan ıspanaklı börek lezzetli ve doyurucudur, ancak besin değeri açısından zengin olduğu için porsiyonlarda aşırıya kaçmamak gerekir.
Bu tarifi 4 kişilik olarak önerdim ama eğer kilonuza dikkat ediyorsanız iki porsiyon daha çıkarıp, başka bir sefer yemek üzere ya buzdolabında ya da derin dondurucuda saklayabilirsiniz.
Az kaloriyle doyuruculuğu artırmak için bir çorba (bu körili sebze çorbası gibi) ya da zengin bir salata (semizotu salatası mesela) veya taze fasulye yemeği gibi bir sebze ile eşleştirmenizi öneririm.

Vegan ıspanaklı böreğinizin tadını çıkarın, herkese iyi devrimler

İlginizi çekebilir:

• Darı ve limonlu glutensiz kek: yüksek proteinli ve düşük glisemik indeksli
• Kabak carpaccio: bu gurme garnitür 10 dakikada hazır